Hakaret Suçu ve Cezası

Hakaret suçu, bireyin onur, şeref ve saygınlığını zedelemeye yönelik sözlü, yazılı ya da davranışsal eylemlerle işlenebilen ve Türk Ceza Kanunu’nda açıkça düzenlenmiş bir suç tipidir. Günümüzde özellikle sosyal medya, dijital mesajlaşma platformları ve kamuya açık alanlarda yaşanan hakaret vakaları, hem bireyler hem de kamu görevlileri açısından ciddi sonuçlar doğurabilmektedir. “Birine küfür etmenin cezası”ndan, “Cumhurbaşkanına hakaret” veya “Atatürk’e hakaret” gibi özel koruma altındaki kişilere yönelik hakaret türlerine kadar geniş bir hukuki zemine sahiptir.

Bu kapsamlı içerikte; hakaret suçu nedir, nasıl ispatlanır, dava süreci nasıl işler, hangi cezalarla karşılaşılır gibi merak edilen sorulara açıklık getireceğiz. Ayrıca, TCK 299 kapsamında Cumhurbaşkanına hakaret suçu, 5816 sayılı Atatürk’e hakaret kanunu, kamu görevlisine hakaret ve sanaldan hakaret gibi özel durumlara değinerek, güncel Yargıtay kararları ve hakaret davalarında zaman aşımı süreleri ışığında uygulamaya dair örnekler sunacağız.

Eğer siz de sosyal medya üzerinden gelen bir hakaret mesajı, kamuya açık bir küfür ya da özel hayatınıza yönelik saygısız bir ifadeye maruz kaldıysanız; bu yazı, haklarınızı öğrenmeniz ve nasıl bir hukuki yol izlemeniz gerektiğini anlamanız açısından kapsamlı bir rehber niteliğindedir.

Tavsiye İçerik: Tehdit Suçu ve Cezası

Hakaret Suçu Nedir? 

Hakaret suçu, bireyin şeref, onur ve saygınlığına saldırı niteliği taşıyan söz, yazı, davranış veya görsel eylemlerle işlenen bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinde düzenlenen bu suç tipi, kişinin toplum içindeki itibarı ile doğrudan ilgilidir ve hem yüz yüze hem de sosyal medya, mesaj, e-posta gibi dijital yollarla da işlenebilmektedir.

Hakaret suçu, genel olarak iki şekilde gerçekleşebilir:

1. Doğrudan Hakaret: Kişinin onur ve saygınlığını açıkça hedef alan sözlerle yapılan hakaret. Örneğin, bireye doğrudan küfür etmek ya da alçaltıcı ifadeler kullanmak bu kapsamdadır.
2. Dolaylı Hakaret: Üçüncü kişiler aracılığıyla veya ima yoluyla gerçekleştirilen hakarettir. Bu türde hakaret, muhatabın doğrudan olmadığı ancak eylemin onu hedef aldığı durumlardır.

Hakaretin kamuya açık şekilde yapılması, alenen işlenmiş sayılır ve cezanın artırılmasına neden olur. Özellikle kamu görevlisine hakaret, cumhurbaşkanına hakaret (TCK 299) ya da Atatürk’e hakaret (5816 sayılı kanun) gibi durumlarda, suçun koruduğu hukuki değer kamusal alana taşındığı için daha ağır yaptırımlar öngörülmektedir.

Günümüzde sıkça karşılaşılan sosyal medya hakaret suçu, sanaldan küfür etmek ya da mesajla hakaret gibi eylemler de, teknolojinin gelişmesiyle birlikte artık doğrudan ceza soruşturması kapsamına girmektedir. Bu nedenle, hakaretin yalnızca fiziksel ortamda değil; dijital ortamlarda da işlenebileceği unutulmamalıdır.

Hakaret Suçu Şikayet, Zamanaşımı ve Uzlaştırma 

Hakaret suçu, kural olarak şikâyete bağlı suçlar arasında yer alır. Bu durum, mağdurun şikâyetçi olmaması hâlinde ceza soruşturmasının başlatılamayacağı anlamına gelir. Ancak bazı istisnai durumlarda, örneğin Cumhurbaşkanına hakaret veya kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret gibi hâllerde suç resen soruşturulabilir.

Şikayet Süresi

Türk Ceza Kanunu’nun genel hükümlerine göre, hakaret suçlarında şikâyet süresi 6 aydır. Bu süre, mağdurun suçu ve failin kimliğini öğrendiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Süresi içinde yapılmayan şikâyetler işleme alınmaz.

Zamanaşımı

Hakaret suçu için öngörülen dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre içerisinde dava açılmaz veya açılan dava sonuçlandırılmazsa, suç zaman aşımına uğrar ve dava düşer. Zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Uzlaştırma

Hakaret suçu, uzlaştırma kapsamındaki suçlar arasında yer alır. Bu nedenle, suçun işlendiği tespit edildiğinde savcılık tarafından dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir. Taraflar arasında uzlaşma sağlanırsa, soruşturma sona erdirilir ve dava açılmaz. Ancak;

• Cumhurbaşkanına hakaret (TCK 299),
• 5816 sayılı Atatürk’e hakaret suçu,
• Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret

gibi suçlar uzlaştırma kapsamında değildir ve doğrudan kamu davasına konu edilir.

Bu noktada, “hakaret davalarında zaman aşımı” ve “uzlaştırma sürecinin hukuki sonucu” hakkında doğru bilgi edinmek, mağdurun ya da sanığın hak kaybı yaşamaması açısından oldukça önemlidir.

Hakaret Suçunun Cezası Nedir? 

Hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesi ve devamında düzenlenmiş olup, suçun işleniş şekline ve hedef alınan kişiye göre cezai yaptırımı değişkenlik göstermektedir. Bu kapsamda, temel ceza ile birlikte çeşitli nitelikli hâller de dikkate alınarak yaptırım artırılabilir.

Genel Hakaret Suçu

TCK madde 125/1-2’ye göre, bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek şekilde hakaret eden kişi hakkında,

• 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası verilir.
• Suç alenen (örneğin sosyal medya üzerinden) işlenirse, ceza altıda bir oranında artırılır.

Nitelikli Hakaret Hâlleri

Bazı durumlarda hakaret suçu daha ağır cezaları beraberinde getirir:

• Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret: 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezası verilebilir.
• Cumhurbaşkanına hakaret (TCK 299): 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası öngörülür. Ceza, suçun alenen işlenmesi hâlinde artırılır.
• Atatürk’e hakaret (5816 sayılı kanun): 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilir; suç basın-yayın yoluyla işlenirse ceza artırılır.
• Hakaret suçunun sosyal medya veya mesaj yoluyla işlenmesi: Delil varsa cezai sorumluluk doğar ve adli para cezası ya da hapisle sonuçlanabilir.

Alternatif Yaptırımlar

Mahkemeler, sanığın kişisel ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak cezanın:

• Adli para cezasına çevrilmesine,
• Ertelenmesine,
• Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB)
  karar verebilir. Özellikle ilk defa suç işleyen kişiler için bu seçenekler uygulamada sıkça kullanılmaktadır.

Hakaret davası cezaları ve mahkemelerin uygulamaları, her olayın kendine özgü koşullarına göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle uzman hukuki destek alınması, hak kaybı yaşanmaması adına önemlidir.

Hakaret Suçu Nasıl İspatlanır? 

Hakaret suçunun yargılamasında en kritik aşamalardan biri, suçun işlendiğinin kanıtlanmasıdır. Çünkü hakaret çoğu zaman taraflar arasında geçen sözlü ifadelerle sınırlı kalabildiği gibi, sosyal medya, mesaj, telefon görüşmeleri gibi dijital yollarla da işlenebilmektedir. Bu nedenle delillendirme, hem suçun varlığının hem de failin kimliğinin net biçimde ortaya konması açısından büyük önem taşır.

Hakaret Suçunda Kullanılabilecek Deliller:

• Tanık Beyanları: Suçun işlendiği anda olaya tanıklık eden kişilerin ifadeleri mahkemede delil olarak sunulabilir. Ancak tanık beyanlarının tutarlı ve güvenilir olması gerekir.
• Ses ve Görüntü Kayıtları: Kişinin rızasıyla alınan ses ve video kayıtları, hakaretin ispatında güçlü bir delil olabilir. Rıza dışı kayıtların hukuki geçerliliği tartışmalı olup, her durumda kullanılmayabilir.
• Sosyal Medya Paylaşımları: Twitter, Instagram, Facebook gibi platformlarda yapılan aleni hakaret içerikli paylaşımlar doğrudan delil olarak kullanılabilir. Sosyal medya hakaret suçu bu yönüyle dijital izlere dayanır.
• Mesaj ve WhatsApp Yazışmaları: Taraflar arasında geçen yazılı mesajlaşmalar, özellikle mesajla küfür etmenin cezası gibi durumlarda doğrudan kanıt olarak kullanılabilir.
• E-posta ve elektronik belgeler: Özellikle iş ortamında gerçekleşen hakaret vakalarında e-posta içerikleri önemli kanıtlar arasında yer alır.

Delillerin Hukuka Uygunluğu

Delillerin mahkeme tarafından dikkate alınabilmesi için hukuka uygun şekilde elde edilmiş olması gerekir. Örneğin, kişinin özel hayatını ihlal ederek alınan gizli kayıtlar, mahkeme tarafından geçerli delil sayılmayabilir.

Hakaret suçunun ispatı, sadece suçun varlığını değil; hakaretin kastla işlendiğini de ortaya koymalıdır. Failin söylediği söz ya da yaptığı davranışın, muhatabın onur ve saygınlığını zedelemeye yönelik olup olmadığı da değerlendirilir.

Hakaret Davası Nasıl Açılır? 

Hakaret suçuna maruz kalan bir kişinin, yasal yollara başvurarak fail hakkında cezai süreç başlatabilmesi için belli adımları takip etmesi gerekir. Bu süreç, hak kaybı yaşamamak adına belirli süreler içinde ve doğru mercilere yapılan başvurularla yürütülmelidir.

1. Şikâyet Başvurusu

Hakaret suçu, genellikle şikâyete tabi suçlardandır. Mağdur, suçu ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde Cumhuriyet Başsavcılığı’na şikâyette bulunmalıdır. Şikâyet:

• En yakın karakola giderek,
• Doğrudan Cumhuriyet Savcılığı’na giderek,
• Bir avukat aracılığıyla yapılabilir.

Eğer suç, cumhurbaşkanına hakaret, Atatürk’e hakaret veya kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret gibi istisnai durumlarsa, şikâyet şartı aranmaz ve savcılık resen soruşturma başlatır.

2. Delillerin Sunulması

Şikâyetle birlikte varsa delillerin (mesaj, ekran görüntüsü, tanık bilgileri, ses kaydı vb.) dosyaya eklenmesi önemlidir. Delil sunulmadığında savcılık, somut delil olmadığından suçun işlenip işlenmediği şüphede kaldığından kovuşturmaya yer olmadığına yönelik ( takipsizlik ) karar verebilir.

3. Uzlaştırma Süreci

Genel hakaret suçlarında dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir. Taraflar anlaşırsa dava açılmaz. Uzlaşma sağlanamazsa savcılık tarafından iddianame hazırlanarak kamu davası açılması için iddianame mahkemeye gönderilir. 

4. Mahkeme Süreci

Dava açıldıktan sonra, duruşmalar yapılır ve deliller değerlendirilir. Suç sabit görülürse mahkeme, fail hakkında hakaret davası cezaları kapsamında hapis veya adli para cezası verir. Ayrıca mahkeme, erteleme, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ya da taksitlendirme gibi alternatif yaptırımlara da karar verebilir.

Hakaret Suçu Yargıtay Kararları 

Hakaret suçunun uygulamadaki sınırlarını ve içtihat birliğini belirleyen en önemli kaynaklardan biri de Yargıtay kararlarıdır. Yüksek Mahkeme, hakaret suçuna ilişkin verdiği kararlarla hem suçun unsurlarını somutlaştırmakta hem de yerel mahkemelere yol göstermektedir.

Öne Çıkan Değerlendirmeler:

• Aleniyet Unsuru: Yargıtay, sosyal medya üzerinden yapılan hakaretleri “aleni hakaret” kapsamında değerlendirmekte ve cezada artırıma gidilmesini hukuka uygun bulmaktadır. Özellikle sosyal medya hakaret suçu ile ilgili kararlar, bu alandaki uygulamayı şekillendirmiştir.
• Mesajla Hakaret: WhatsApp veya SMS yoluyla gönderilen küfür içerikli mesajlar, Yargıtay tarafından delil olarak kabul edilmektedir.
• Cumhurbaşkanına Hakaret (TCK 299): Bu suçla ilgili kararlarında Yargıtay, eleştirinin ifade özgürlüğü sınırlarında kalıp kalmadığını ayrıntılı olarak değerlendirmekte; hakaret ile ağır eleştiri arasındaki farkı vurgulamaktadır.
• Atatürk’e Hakaret (5816 Sayılı Kanun): Yargıtay, bu suça ilişkin kararlarında kamu barışını ve tarihi değerleri koruma amacını ön planda tutmakta; 5816 sayılı kanunun özel koruma hükmü olduğunu net şekilde ortaya koymaktadır.

Örnek Kararlar:

• Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2019/4235 E., 2020/7856 K.: Sanığın sosyal medya hesabında kamu görevlisine yönelik küfür içeren ifadeleri nedeniyle verilen mahkûmiyet kararı onanmıştır.
• Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2021/8821 E., 2021/12125 K.: Sanığın Atatürk’e yönelik küçük düşürücü ifadeleri nedeniyle 5816 sayılı kanun kapsamında verilen ceza onanmıştır.
• Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2020/123 E., 2021/140 K.: Cumhurbaşkanına yönelik sert eleştirinin ifade özgürlüğü sınırları içinde kalmadığı değerlendirilerek TCK 299 kapsamında ceza verilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Yargıtay kararları, hakaret suçunun hem sınırlarını hem de hangi eylemlerin cezai yaptırımı gerektirdiğini netleştirmekte ve uygulamadaki belirsizliklerin giderilmesine yardımcı olmaktadır.