İkale Sözleşmelerin Feshi

İş hayatında oldukça sık şekilde karşımıza çıkan sözleşmelerden biri de ikale sözleşmesidir. İkale sözleşmesini işçi ve işverenin karşılıklı olarak anlaşarak iş sözleşmesini feshetmek olarak tanımlamak mümkün olsa da ikale sözleşmesinin detaylıca incelenmesinde kanaatimizce fayda vardır. Bu sözleşmenin gerek hazırlanış aşaması gerekse sözleşme hazırlandıktan sonra doğacak hukuki sonuçlar açısından tarafların menfaatleri doğrultusunda hareket etmesi önem arz etmektedir. Bu yazımızda ikale sözleşmesinin niteliği, geçerlililiği ve işçi-işveren açısından önemli unsurlara değindik.

İkale Sözleşmesi Nedir?

İkale sözleşmesi en basit tanımıyla tarafların karşılıklı anlaşarak iş sözleşmesini sona erdirmelerini ifade etmektedir. İkale sözleşmesinin tanımı basitçe yapılabilir olsa da sözleşmenin geçerlilik açısından çeşitli şartları mevcuttur. İkale sözleşmesi İş Kanunu’nda yer almıyor olması nedeniyle sözleşmenin şartları ve sınırları Yargıtay kararlarında ve Türk Borçlar Kanunu’nun genel sözleşme hükümleri çerçevesinde belirlenmektedir.

İkale sözleşmesi teklifinin gündeme gelmesiyle tarafların ilk önce sordukları soru ikale sözleşmesi neden yapılır sorusudur. Konu hakkında bilgisi olmayan taraflar haklı olarak bu sözleşmenin neden ve ne amaçla yapıldığı noktasını merak etmektedir. İkale sözleşmesiyle işçi dava açmaktan ve dava sürecinin sonuçlanmasını beklemekten kurtulur fakat bazı haklarından da feragat eder. İkale sözleşmesi neticesinde işçiye bazı hakları dışarda tutularak toplu ödeme yapılır. Davaların uzun sürmesi nedeniyle ikale sözleşmesi uygulamada sıkça karşımıza çıkmaktadır.

İkale Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları

Yukarıda izah ettiğimiz üzere ikale sözleşmesinin geçerlilik şartları Yargıtay kararları ve Türk Borçlar Kanunu’nun genel sözleşme hükümleri çerçevesinde belirlenmiştir. Yargıtay kararlarında belirlenen genel esas ikale sözleşmesinin işçi lehine yorumlanmasıdır.

1) İkale Sözleşmesinde İhtirazi Kayıt

İkale sözleşmesi tarafların karşılıklı olarak tamamen anlaştığı sözleşmelerdir. Haliyle bu tarz bir sözleşmede şartın mevcut olması sözleşmenin bütününe ve hukuki niteliğine aykırılık taşıyacaktır. İhtirazi kayıt da bir şart niteliğinde olduğundan ikale sözleşmesinde ihtirazi kaydın bulunması ikale sözleşmesini geçersiz kılacaktır.

2) İkale Sözleşmesinin İmzalatılmasında Baskı, Mobbing veya Korkutma Halleri

Hiç kuşkusuz Türk hukuk sisteminde sözleşmeler tarafların serbest, baskı altında olmayan irade beyanlarıyla kurulur. Sözleşmelerde taraflardan birinin iradesinin sakatlanması halinde o sözleşme geçersiz hale gelecektir. İkale sözleşmesinde de sözleşmenin akdedilmesi sırasında işçiye baskı uygulanması, mobbinge uğraması veyahut işveren tarafından korkutulması halinde ikale sözleşmesi geçersiz olacaktır. Bu tarz durumlarda ikale sözleşmesinde iradesinin sakatlandığı iddia eden taraf bu iddiasını ispatlamakla yükümlüdür.

3)İkale Sözleşmesinde Makul Yarar Koşulu

İkale sözleşmesinin İş Kanunu’nda yer almadığını ifade etmiştik. Haliyle sözleşmenin şartları, geçerliliği de Yargıtay içtihatlarınca belirlenmektedir. Yargıtay kararlarında aranan koşullardan biri de makul yarar koşuludur. Yargıtay’a göre işçinin makul yararının bulunmadığı ikale sözleşmesi geçersiz olacaktır. Uygulamada ikale sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çoğu makul yarar koşulundan kaynaklanmaktadır.

İkale Sözleşmesinde İşçinin Hakları

İkale sözleşmesinin tarafları işçi ve işveren olup zayıf konumda olan taraf işçidir. Bu sebeple işçinin önemli hakları bulunmakta olup Yargıtay kararlarında bu haklara önem atfedilmiştir.

• İkale Teklifinin İşçi Tarafından Yapılması

İkale teklifinin işçi tarafından yapıldığı hallerde işçiye kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ücret alacağı, fazla mesai ve yıllık izin alacağı ödenmelidir. Bu ödemeler yapılmadığı takdirde ikale sözleşmesi geçerliliğini yitirecektir.

• İkale Teklifinin İşveren Tarafından Yapılması

İkale teklifinin işveren tarafından yapıldığı hallerde ise yukarıda bahsettiğimiz paket ödemeler işverence yapılmalıdır. Aksi halde ikale sözleşmesi geçersiz hale gelecektir.

• İşçinin İkale Sözleşmesine Rağmen Dava Açması

İkale sözleşmesine yönelik olarak yukarıda yazdığımız geçerlilik şartlarından birinin olmaması halinde ikale sözleşmesi geçersiz olacağından işçi dava açabilir.

İkale Sözleşmesinin Hukuki Sonuçları

Yukarıda izah ettiğimiz üzere ikale sözleşmesi ile hedeflenen iş sözleşmesinin karşılıklı anlaşılarak sona ermesidir. Nihayetinde geçerli bir ikale sözleşmesi neticesinde iş sözleşmesi sona erer. Ancak ikale sözleşmesinin farklı hukuki durumları ve sonuçları da mevcut olduğundan bunları da incelemekte fayda var.

• İkale Sözleşmesinin Akabinde İşe İade Davası

İkale sözleşmesi ile karşılıklı olarak iş sözleşmesi feshedildiğinden işe iade davası açılamayacaktır. İkale sözleşmesinin geçersiz olması halinde ise işe iade davası açılabilir. İşe iade davası ile ilgili yazımızda işe iade davası nasıl açılır sorusunu cevaplandırmış olduğumuzdan incelemenizi tavsiye ederiz.

• İkale Sözleşmesi ve İşsizlik Maaşı

İkale sözleşmesi iş akdini karşılıklı feshetmeye yönelik olup normal şartlar altında ikale sözleşmesini imzalayan işçi işsizlik maaşı alamamaktadır. Ancak işçinin iş çıkış kodu ikale değil de farklı bir kod olarak işaretlenmesi halinde işçi işsizlik maaşı alabilmektedir. Uygulamada bu tarz durumlarla oldukça sık karşılaşılmakta olup riski ise işverene karşı SGK’nın rücu hakkıdır.

• İş Sözleşmesinin Sona Erme Tarihi

İkale sözleşmesinin akdedilmesiyle iş sözleşmesi sona erer. Ayrıca bir bildirime ihtiyaç yoktur.

İkale Sözleşmesi Gelir Vergisi ve Kesintiler

İkale sözleşmesinden gelir vergisi alınıp alınmayacağı 2018 yılındaki düzenlemeye kadar tartışmalıydı. 2018 yılındaki düzenleme doğrultusunda ikale sözleşmesinden de gelir vergisi alınmaya başlamıştır. Ancak önemle belirtmek istediğimiz husus ikale sözleşmesinden alınan bedelin kıdem tazminatı tavanı altında kalması halinde gelir vergisi kesintisi yapılmayacaktır. Kıdem tazminatı tavanı 2022 itibariyle 10.596,00 TL’dir. Bununla alakalı kıdem tazminatı başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. Ayrıca yukarıda bahsettiğimiz 27.03.2018 tarihli düzenlemeden önce akdedilen ikale sözleşmelerinde gelir vergisi iadesi sağlanmaktadır.

İkale sözleşmelerinde damga vergisi kesintisi yapılmakta olduğundan damga vergisi ödenmektedir.

İkale sözleşmelerinden kaynaklanan ikale ödemelerinden SGK primi kesilmektedir. Buradaki istisna kıdem tazminatı tavanıdır. Kıdem tazminatı tavanı ücretinin altındaki ödemelerden SGK primi kesilmemektedir.

Dikkatinizi Çekebilir: İş Hukuku

İkale Sözleşmesinin Geçersizliği

İkale sözleşmesi yukarıda bahsettiğimiz geçerlilik koşullarına tabiidir. Geçerlilik koşullarına uymayan ikale sözleşmeleri geçersizdir. İkale sözleşmesinin geçersiz sayılması halinde iş sözleşmesi işverence feshedilmiş sayılır ve bu sebeple işçi tüm hakları nedeniyle iş avukatı yardımıyla iş davası açabilecektir.