Kısa Süreli Hapis Cezalarına Seçenek Yaptırımlar

Bir suç işlediniz ve yapılan yargılama sonucunda mahkeme 1 yıl hapis cezasına veyahut 1 yıldan az hapis cezasına yönelik karar verdi.

  • Bu durumda şimdi siz ne yapacaksınız?
  • 1 yıl veya daha az süreli hapis cezası için cezaevine girecek misiniz?
  • Şayet cezaevine girecek iseniz bu cezanın infazını kapalı cezaevinde mi açık cezaevinde mi geçireceksiniz?
  • Kaç gün cezaevinde kalacaksınız?
  • 1 yıl ve daha az hapis cezası para cezasına çevrilebilir mi?

Bu gibi sorular doğal olarak aklınıza gelmektedir. İşte bu makalemizde bu soruların cevaplarını bulacaksınız.

Kanun koyucu, hapis cezasının kısa süreli olması (1 yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezası olarak tanımlanmaktadır) halinde bir takım seçenek yaptırımlara cezanın dönüştürülmesini, hükümlünün cezaevinde cezasını çekmesinden daha doğru olacağını düşünmüş ve Türk Ceza Kanunu’nun 50. Maddesini düzenlemiştir.

Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar

TCK Madde 50-

 (1) Kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre;

  1. a) Adlî para cezasına,
  2. b) Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine,
  3. c) En az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmeye,
  4. d) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya,
  5. e) Sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmaya,
  6. f) Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya,

çevrilebilir.

Dikkatinizi Çekebilir: Konut Dokunulmazlığının İhlali

KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA SEÇENEK YAPTIRIMLARA ÇEVİRMENİN KOŞULLARI

  1. A) HAPİS CEZASI KISA SÜRELİ OLMALIDIR

1 yıl ve daha az süreli hapis cezaları TCK 50/1 deki seçenek yaptırımlara çevrilir.

  • Kanun koyucu seçenek yaptırımlara çevirme konusunda 1 yıllık süre sınırına bir istisna öngörmüştür. Bu istisnai düzenleme TCK 50. Maddenin 4. Fıkrasında düzenlenmiştir.

Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı halinde, birinci fıkranın (a) bendine göre adlî para cezasına çevrilebilir. Ancak, bu hüküm, bilinçli taksir halinde uygulanmaz.

Şayet 1 yıldan uzun süreli bir hapis cezası aldınız bu durumda eğer basit taksir mevcut ise bu cezanız seçenek yaptırımlardan sadece “adli para cezasına” çevrilir. Eğer bilinçli taksir olayda mevcut ise bu istisna uygulanmayacak sadece 1 yıl veya az süreli hapis cezasına hükmedilmiş ise TCK 50/1 deki seçenek yaptırımlara çevrilecek.

  • Bir diğer istisnai durum ise TCK 50/2 hükmünde düzenlenmiştir. Sizin işlediğiniz suç kanunda hapis cezası ile adli para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü bir suç ise bu halde hapis cezasına mahkeme hükmeder ise artık bu ceza para cezasına çevrilemez.

Suç tanımında hapis cezası ile adlî para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü hallerde, hapis cezasına hükmedilmişse; bu ceza artık adlî para cezasına çevrilmez.

  1. B) HAKİM SEÇENEK YAPTIRIMA ÇEVİRME KONUSUNDA KANAATE SAHİP OLMALIDIR

Siz bir suç işlediniz ve mahkeme huzurunda yargılamanız yapıldı, savunma yaptınız ve mahkeme 1 yıl veya daha az süreli hapis cezasına hükmetti. Ancak bu hapis cezasını adli para cezasına çevirmedi. Böyle bir şey mümkün mü? Diye sorduğunuzu duyar gibiyim. Bazı koşulların varlığı halinde hakim bu seçenek yaptırıma çevirmeye karar verecek. Bu konuda hakime takdir yetkisi tanınmış. TCK 50. Maddenin 1.fıkrasında seçenek yaptırımlara çevirme için sayılan ölçütlere bakalım :

  • Suçlunun kişiliği,
  • Suçlunun sosyal ve ekonomik durumu
  • Suçlunun yargılama sürecinde duyduğu pişmanlık
  • Suçun işlenmesindeki özellikler

Hakim tüm bunları değerlendirerek karar verecektir.

  • Ancak bir durum var ki hakim seçenek tedbire çevirmek ZORUNDADIR. Bu istisnai durum ise TCK 50. Maddenin 3. Fıkrasında düzenlenmiştir.

Daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir.

KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA SEÇENEK YAPTIRIMLARIN TÜRLERİ NELERDİR?

Hakkınızdaki ceza davasında hakim 1 yıl ve daha az süreli hapis cezasına karar verdi. Seçenek yaptırımlar deyince herkesin aklına adli para cezası gelmekte. Peki adli para cezası haricinde hakim nelere karar verebilir? Şimdi bu konuyu inceleyelim.

  1. A) ADLİ PARA CEZASI

Seçenek yaptırımlar arasında en çok karşılaşılan adli para cezasıdır. TCK 52/1 hükmünde adli para cezasının ne olduğu tanımlanmıştır. Adlî para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.

  1. B) MAĞDURUN VEYA KAMUNUN UĞRADIĞI ZARARIN AYNEN İADE, SUÇTAN ÖNCEKİ HALE GETİRME VEYA TAZMİN SURETİYLE TAMAMEN GİDERİLMESİ

Hakim bu şekilde seçenek yaptırım uygulanmasına karar verebilir. Mağdurun ya da kamunun zararı üç şekilde giderilebilecektir. Bunlar;

  • Aynen iade
  • Suçtan önceki hale getirme
  • Tazmin
  1. C) EĞİTİM KURUMLARINA DEVAM ETME

Kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre EN AZ İKİ YIL SÜREYLE, bir meslek ve sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etme tedbirine karar verilebilir.

Bu seçenek yaptırım genellikle henüz okul çağında olan veya bir mesleği bulunmayan, boşta dolaşan suçlular için getirilmiştir. Mahkum olunan hapis cezası ne kadar olursa olsun bu seçenek yaptığım en az 2 yıl olmak zorundadır.

  1. D) BELİRLİ YERLERE GİTMEKTEN VEYA BELİRLİ ETKİNLİKLERİ YAPMAKTAN YASAKLANMA

Yine  kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre mahkum olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanmaya çevrilebilir.

Örnek vermek gerekirse; sanığın kahveye, pavyona, maça, içkili yerlere gitmesi, gösteri yürüyüşüne katılması yasaklanabilir.

Bu seçenek yaptırım belirli bir süreyle sınırlandırılmıştır. Bu tedbirin süresi ; mahkum olunan cezanın yarısından 1 katına kadarlık sınırlar dahilinde takdir edilir.

  1. E) EHLİYET VE RUHSAT BELGELERİNİN GERİ ALINMASI, BELLİ BİR MESLEK VE SANATI YAPMAKTAN YASAKLANMA

Ehliyet ve ruhsatla veya meslek ve sanatın yerine getirilmesi ile bağlantılı bir suç işlenmesi durumunda kısa süreli hapis cezası yerine böyle bir seçenek yaptırıma karar verilebilir. İşlenen suç, ehliyet ve ruhsatla veya meslek ve sanatın yerine getirilmesi ile bağlantılı DEĞİL İSE bu seçenek yaptırım UYGULANAMAZ. Sanık, meslek ve sanatının veya sahip olduğu ehliyet yahut ruhsatın sağladığı hak ve yetkileri kötüye kullanarak veya gereken önlem ve özeni göstermeyerek suç işlemesi gerekmektedir.

Bu seçenek yaptırım belirli bir süreyle sınırlandırılmıştır. Bu tedbirin süresi ; mahkum olunan cezanın yarısından 1 katına kadarlık sınırlar dahilinde takdir edilir.

  1. E) KAMUYA YARARLI BİR İŞTE ÇALIŞTIRMA

Kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre mahkum olunan cezanın yarısından 1 katına kadar süre ile ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya çevrilebilir.

Burada önemli olan hukuk mahkum olunan kişinin rızasının bulunmasıdır. Hakimin bu seçenek yaptırımı uygulama ve uygulamama konusunda takdir yetkisi vardır.

Dikkat edilmesi gerekilen husus ise hakim karar verirken kamuya yararlı bir işte çalışırılmaya çevrilmesine karar verilmesi ile yetinmelidir. İŞ KOLU BELİRTEMEZ. Aksi halde infaz kısıtlanır. İŞ KOLU İNFAZ AŞAMASINDA BELİRLENİR.

Dikkatinizi Çekebilir: Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi

MAHKUMİYETİN SONUÇLARI VE BU YAPTIRIMLARA UYULMAMASI

TCK 50. Maddenin 6. Fıkrasında;

Hüküm kesinleştikten sonra Cumhuriyet savcılığınca yapılan tebligata rağmen otuz gün içinde seçenek tedbirin gereklerinin yerine getirilmesine başlanmaması veya başlanıp da devam edilmemesi halinde, infaz hâkimliği kısa süreli hapis cezasının tamamen veya kısmen infazına karar verir ve bu karar derhal infaz edilir. Bu durumda, beşinci fıkra hükmü uygulanmaz.

Seçenek yaptırımın yerine getirilmesi için öncelikle ilam ve kesinleşme şerhi Cumhuriyet Başsavcısına gönderilir.

Cumhuriyet Savcısı , 30 gün içinde seçenek yaptırımın yerine getirilmesi için yapılması gerekilen işlemleri yapar.

Mahkuma tebligat yapılır. Bu tebligat yapıldıktan sonra 30 gün içinde seçenek tedbir yerine getirilmez ya da başlanır ve devam edilmez ise Cumhuriyet savcısı, infaz hakimliğinden kısa süreli hapis cezasının tamamen veya kısmen çektirilmesi yönünde talepte bulunur. İnfaz hakimliği de bu konuda karar verir.

Burada dikkat edilmesi gerekilen husus : şayet çocuklar bu tedbire uymaz ise hapis cezasına değil, para cezası dahil diğer tedbirlere çevrilmelidir.

İnfaz hakimliği tarafından verilecek karara karşı şikayetçi veya ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından tebliğden itibaren yedi gün içinde itiraz edebilir. İtiraz ağır ceza mahkemesine yapılacaktır.

HÜKÜMLÜNÜN ELİNDE OLMAYAN NEDENLERDEN ÖTÜRÜ SEÇENEK TEDBİRİN YERİNE GETİRİLMEMESİ

Hakkında tesis edilen 1 yıl ve daha az süreli hapis cezası seçenek yaptırıma çevrildi, diyelim ki kamuya yararlı bir işte çalışacaktınız veya eğitim kurumuna devam edecektiniz. Ancak elinizde olmayan bir nedenle gidemediniz. Bu durumda savcı harekete geçecek ve hapis cezasının tamamen veya kısmın çektirilmesi için infaz hakimliğine mi başvuracak? Bu durumda benim ne yapmam gerekiyor dediğinizi duyar gibiyim. Kanun koyucu bu durumu da değerlendirmiş ve TCK 50. Maddenin 7 fıkrasında bu hususa yer vermiştir.

Hükmedilen seçenek tedbirin hükümlünün elinde olmayan nedenlerle yerine getirilememesi durumunda, infaz hâkimliğince tedbir değiştirilir.

Örnek vermek gerekirse gittiğiniz kurs kapatıldı. Bu durumda cumhuriyet savcısı infaz hakimliğinden talepte bulunarak tedbirin değiştirmesini isteyecek. İnfaz hakimliği tedbiri değiştirecektir.

KONUYA İLİŞKİN YARGI KARARLARI:

-Suç tarihi itibariyle sabıkası bulunmayan suça sürüklenen çocuk hakkında hükmolunan kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırıma çevrilmesi zorunluluğunun gözetilmemesi

Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 4. Ceza Dairesi 2018-2078 esas, 2019-1 karar sayılı ve  04.01.2019 tarihli ilamı:

“…Suç tarihi itibariyle sabıkası bulunmayan suça sürüklenen çocuk hakkında hükmolunan kısa süreli hapis cezasının 5237 sayılı TCK’nın 50/3. maddesi uyarınca seçenek yaptırıma çevrilmesi zorunluluğunun gözetilmemesi, Kanuna aykırı, istinaf başvurusunda bulunan suça sürüklenen çocuk müdafinin itirazları bu nedenle yerinde…”

-Sanığın suç tarihinde 18 yaşını doldurmadığı , adli sicil kaydına göre daha önce hapis cezasına mahkum edilmediği, kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi gerektiği

T.C. Yargıtay 10.Ceza Dairesi , Esas: 2017-70 ,  Karar: 2017-4448 , Karar Tarihi: 05.10.2017

“…Nüfus kaydına göre 01/02/1997 doğumlu olan sanığın suç tarihi olan 16/02/2014 tarihi itibariyle 18 yaşını doldurmadığı ve adli sicil kaydına göre suç tarihinden önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olduğu anlaşıldığından, TCK’nın 50/3. maddesinde yer alan “Daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası birinci fikrada yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir.” şeklindeki özel düzenleme uyarınca, somut olayda hükmedilen kısa süreli hapis cezasının TCK’nın 50/1. maddesinde yer alan seçenek yaptırımlardan birine çevrilmesi zorunlu olduğundan, 6 ay 20 gün hapis cezasının TCK’nın 50/3. maddesine aykırı olarak seçenek yaptırıma çevrilmemesi ve TCK’nın 53/4. maddesine aykırı olarak hak yoksunluğuna hükmedilmesi yasaya aykırı olup, kanun yararına bozma talebi yerindedir…”

-Sanığın kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırıma çevrilmesini talep etmesi , mahkemece uygun görülen hizmet ve sürenin sanığa açıkça teklif edilmesi ve sanığın teklifi reddetme hakkına sahip olduğunun hatırlatılması gerektiğine ilişkin karar

T.C. Yargıtay 4.CEZA DAİRESİ Esas:2011-1891 Karar:2011-5423 Karar Tarihi:20.04.2011

“…Sanığın hakkında verilen kısa süreli hapis cezasının TCY.’nın 50/1-f maddesi uyarınca kamuya yararlı bir işte çalıştırılma seçenek yaptırımına çevrilmesini talep etmesi karşısında, 5275 sayılı Ceza Güvenlik ve Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yasa’nın 105/2 ve Ceza İnfaz Kurumları’nın Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Tüzüğün 51/6-b maddelerin de öngörülen prosedür uyarınca, denetimli serbestlik ve yardım merkezlerince bölgede bulunan kamu kurum ve kuruluşlarında hükümlülerin ne suretli çalıştırabileceklerine dair alınan bilgiler üzerine oluşturulup mahkemelere verilen hizmetler listesinden mahkemece uygun görülen hizmet ve süresinin sanığa açıkça teklif edilmesi ve bunu reddetme hakkına sahip olduğunun hatırlatılması gerektiği gözetilmeden, doğrudan <2 ay 15 gün süreyle bir kamu hizmetinde temizlik işinde çalıştırılmasına> karar verilmesi, Yasaya aykırı ve sanık A.A.’nın temyiz nedenleri ile tebliğnamedeki düşünce yerinde görüldüğünden hükmün BOZULMASINA…”

-Takdir hakkı kapsamında kalan hususlarda dahi yerel mahkemece yasal ve yeterli gerekçe gösterilmesi gerektiği

T.C. Yargıtay CEZA GENEL KURULU Esas:2017-12-459 Karar:2020-120 Karar Tarihi:20.02.2020

“…Sanığın, içinde eşi … ile torunları … ve …’in de bulunduğu otomobil ile 07.08.2011 tarihinde saat 19.45 sıralarında Körfez Havaalanından hareketle E-87 Devlet karayolu üzerinden Edremit istikametine dönmek için olay mahalli olan kavşağa girdiğinde, Edremit istikametinden Ayvalık istikametine seyirle aynı kavşağa giriş yapan … yönetimindeki motosiklet ile çarpıştığı, kaza neticesinde motosiklet sürücüsü … ile arkasında yolculuk yapan …’nın öldüğü, sanığın tam kusurlu olduğu olayda; Yerel Mahkemece “Sanığın ekonomik ve sosyal durumu, suçun işleniş biçimi” gerekçe gösterilerek sanık hakkında TCK’nın 50. maddesinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmiş ise de, Sanığın geçmişte sabıkasının bulunmaması, yargılama sürecinde olumsuz bir davranışının dosyaya yansımaması, pişman olduğu yönündeki beyanlarının samimi olması, sanık tarafından maddi ve manevi zararları giderilen ölen …’ün yakınlarının şikâyetlerinden vazgeçmesi ve sanığın Ayvalık Asliye Hukuk Mahkemesince bir kısım mağdur ve katılana ölüm ve cismani zarar nedeniyle tazminat ödenmesine ilişkin aleyhine verilen hükmü temyiz etmemesi hususları birlikte değerlendirildiğinde, dosya kapsamına uygun olmayan ve maddede sayılan gerekçelerden bir kısmının tekrarından ibaret gerekçelerle hapis cezasının TCK’nın 50. maddesi uyarınca adli para cezasına çevrilmemesi usul ve kanuna aykırıdır. Öte yandan, yukarıda açıklanan gerekçeler ve inceleme konusu olayın özelliklerine göre sanık hakkındaki hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi hak, adalet ve nasafet kurallarına en uygun sonuç olmakla birlikte, her ne kadar taksirli suçtan hükmedilen hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi hususunun mahkemenin takdir hakkı kapsamında kaldığı savunulabilir ise de takdir hakkı kapsamında kalan hususlarda dahi Yerel Mahkemece Anayasa’nın 141 ve  5271 sayılı CMK’nın 34, 230 ve 232. maddelerinde öngörülen şekilde yasal ve yeterli gerekçe gösterilmesi gerektiği ve Yerel Mahkemece bu hususta yasal ve yeterli gerekçe de gösterilmediği dikkate alındığında karşı oylarda ileri sürülen düşüncelere iştirak etmek mümkün değildir. Bu itibarla, Yerel Mahkeme direnme hükmünün, sanık hakkında hükmolunan hapis cezasının adli para cezasına çevrilmemesi isabetsizliğinden bozulmasına karar verilmelidir…”